castus

A New Latin Dictionary by Charlton T. Lewis Ph.D. and Charles Short, LL. D.

castus, a, um, adj. [i. e. cas-tus, partic., kindr. to Sanscr. çludh, to cleanse; Gr. καθ-αρός; Germ. keusch, heiter; cf. the opp. in-ces-tus, impure, Bopp, Gloss. 351, 6; Pott. 1, 252].

I In gen., morally pure , unpolluted , spotless , guiltless , = purus, integer (gen. in respect to the person himself, while candidus signifies pure, just, in respect to other men; v. Doed. Syn. p. 196 sq.; class. in prose and poetry): castus animus purusque, Cic. Div. 1, 53, 121; cf.: vita purissima et castissima, id. Rosc. Com. 6, 17; and: quis hoc adulescente castior? quis modestior? quis autem illo qui maledicit impurior? id. Phil. 3, 6, 15: perjurum castus (fraudasse dicatur), id. Rosc. Com. 7, 21: castissimum quoque hominem ad peccandum potuisse impellere, id. Inv. 2, 11, 36: nulli fas casto sceleratum insistere limen, Verg. A. 6, 563: populus Et frugi castusque verecundusque, Hor. A. P. 207: qui (animi) se integros castosque servavissent, Cic. Tusc. 1, 30, 72; cf. id. Font. 10, 22; id. Cael. 18, 42: M. Crassi castissima domus, id. ib. 4, 9: signa, signs , indications of innocence , Ov. M. 7, 725: fides, inviolable , Sil. 13, 285: Saguntum, id. 3, 1.—With ab : decet nos esse a culpā castos, Plaut. Poen. 5, 4, 23; so, res familiaris casta a cruore civili, Cic. Phil. 13, 4, 8.—

II In respect to particular virtues.

A Most freq., esp. in poetry, in regard to sexual morality, pure , chaste , unpolluted , virtuous , continent : Latona, Enn. Trag. 424 Vahl.; cf. Minerva, Hor. C. 3, 3, 23; Cat. 16, 5; 62, 23; Tib. 1, 3, 83; Ov. M. 2, 544; 2, 711: hostia = Iphigenia, Lucr. 1, 98: Bellerophon, Hor. C. 3, 7, 15: matres, Verg. A. 8, 665: maritae, Ov. F. 2, 139.— With ab : castus ab rebus venereis, Col. 9, 14, 3.—Of inanimate things: lectulus, Cat. 64, 87: cubile, id. 66, 83: flos virginis, id. 62, 46: gremium, id. 65, 20: vultus, Ov. M. 4, 799: domus, Cat. 64, 385; Hor. C. 4, 5, 21 al.—

b Trop., of style, free from barbarisms , pure : Caius Caesar sermonis praeter alios suae aetatis castissimi, Gell. 19, 8, 3.—

B In a religious respect, pious , religious , holy , sacred , = pius: hac casti maneant in religione nepotes, Verg. A. 3, 409 Wagn.— So, Aeneas (for which elsewhere pius in Verg.), Hor. C. S. 42: sacerdotes, Verg. A. 6, 661: et sanctus princeps, Plin. Pan. 1, 3: ego qui castam contionem, sanctum campum defendo (in respect to the preceding: in Campo Martio, comitiis centuriatis auspicato in loco), Cic. Rab. Perd. 4, 11.—Of things: sacrae, religiosae castaeque res, Varr. ap. Non. p. 267, 8: haud satis castum donum deo, Cic. Leg. 2, 18, 45; cf. festa, Ov. Am. 3, 13, 3: taedae, Verg. A. 7, 71 Serv.: ara castis Vincta verbenis, Hor. C. 4, 11, 6: crines, Ov. M. 15, 675: laurus, Tib. 3, 4, 23: castior amnis (sc. Musarum), Stat. S. 4, 7, 12; cf.: castum flumen (on account of the nymphs), Claud. III. Cons. Stil. 260: luci, Hor. C. 1, 12, 59: nemus, Tac. G. 40: pura castaque mens, Plin. Pan. 3 fin. : casta mola genus sacrificii, quod Vestales virgines faciebant, Paul. ex Fest. p. 65 Müll.—As epith. ornans of poetry, since it is used in defence of the Deity: casta poesis, Varr. ap. Non. p. 267, 14 (it is erroneously explained by Non. by suavis, jucundus).—

2 Hence, subst.: castum , i, n., a festival , or period of time consecrated to a god , during which strict continence was enjoined , Fest. p. 124, 25 Müll.: Isidis et Cybeles, Tert. Jejun. 16.—

C In respect to the property and rights of others, free from , abstinent , disinterested : manus, Varr. ap. Non. p. 267, 12: homo castus ac non cupidus, Cic. Sest. 43, 93: castissimus homo atque integerrimus, id. Fl. 28, 68.—Adv.: castē .

A (Acc. to I.) Purely , spotlessly , without stain , uprightly : agere aetatem suam, Plaut. Trin. 2, 4, 149: et integre vivere, Cic. Fin. 4, 23, 63; id. Imp. Pomp. 1, 2.—

B (Acc. to II. A.) Chastely , virtuously : caste se habere a servis, C. Gracch. ap. Gell. 15, 12, 3: tueri eloquentiam ut adultam virginem, Cic. Brut. 95, 330.—Of language, properly , correctly , classically : caste pureque linguā Latinā uti, Gell. 17, 2, 7.—

2 (Acc. to II. B.) Piously , religiously : placare deos, Ov. P. 2, 1, 33; cf. Cic. N. D. 1, 2, 3; Suet. Aug. 6.— Comp. , Liv. 10, 7, 5.— Sup. , Cic. Fam. 14, 4, 1.

Related Words