dē-clāro, āvi, ātum, 1, v. a., to make clear, plain, evident (by disclosing, uncovering), to show, manifest, declare, etc., ἀποφαίνω (class.; most freq. in the trop. sense). For syn. cf.: monstro, demonstro, probo, confirmo, ostendo, ostento, significo, indico, defero; exsisto, appareo, eluceo. —
I Lit.
A In gen.: praesentiam saepe divisuam declarant, ut et apud Regillum.... Castor et Pollux ex equis pugnare visi sunt, Cic. N. D. 2, 2, 6: dentibus (cervorum) senecta declaratur, Plin. 8, 32, 50, § 116: ducis nave declarata suis, Nep. Hann. 11, 2.—
B In pub. law lang., t. t., to announce any one in public session as elected to an office (esp. that of consul), to declare or proclaim publicly : ejusdem hominis voce et declaratus consul et defensus, Cic. Mur. 1, 2 (for which shortly before, L. Murenam consulem renunciavi ); cf. id. ib. 2, 3; so consulem, id. Agr. 2, 2, 4; id. Rep. 1, 15; Sall. C. 24; id. J. 27, 4; Liv. 24, 9 et saep.: declaratus rex Numa de templo descendit, id. 1, 18 fin. ; 1, 46: consulem, praetorem, id. 9, 40 fin. : tribunatum militarem, Sall. J. 63, 4: Suet. Caes. 80: victorem magnā praeconis voce Cloanthum Declarat, Verg. A. 5, 245. —
II Trop., to make clear to the mind, to manifest, demonstrate, prove, show, explain : cum tot signis eadem natura declaret quid velit, tamen, etc., Cic. Lael. 24.—Constr. with acc., acc. and inf., a relat. clause , or absol.
α With acc.: volatibus avium et cantibus declarari res futuras putant, Cic. Div. 1, 1, 2; cf. id. ib. 1, 56; id. N. D. 2, 65, 163: ipsa consolatio litterarum tuarum declarat summam benevolentiam, id. Fam. 5, 13, 1: declarant gaudia vultu, * Cat. 64, 34 et saep.: propriam cujusque (generis juris civilis) vim definitione, Cic. de Or. 1, 42, 190: nullum (verbum) inveniri potest, quod magis idem declaret Latine, quod Graece ἡδονή, quam declarat voluptas , id. Fin. 2, 4, 13; cf. in like manner of the meaning of words, id. ib. 3, 4, 14; id. Or. 22, 73; id. de Or. 3, 13, 49: verba ipsa per se declarant intellectum, Quint. 8, 3, 83: quae (litera C.) inversa mulierem declarat, Quint. 1, 7, 28.—
β With acc. and inf.: hominem catum eum esse declaramus, Plaut. Ps. 2, 3, 16; Lucr. 1, 366; 6, 468: quod plurimis locis perorationes nostrae voluisse nos atque animo contendisse declarant, Cic. Or. 62, 210; Quint. 8 prooem. § 15 et saep.—
γ With a relative clause : quae cujusque ingenium ut sit declarat maxume, Ter. Heaut. 284: ut matres familiae eorum sortibus et vaticinationibus declararent, utrum, etc., Caes. B. G. 1, 50, 4: qui declaravit quanti me faceret, Cic. Att. 6, 1, 10: cf. Sall. J. 24, 7 et saep.—
δ Absol. : ut ratio declarat eorum, qui, etc., Lucr. 5, 693: declarant illae contiones, Cic. Mil. 5, 12 al.