dē-nuntĭo (-cĭo), āvi, ātum, 1, v. a. Orig. t. t. in the lang. of pub. law, relig., and jurispr., to give an official intimation, to make an official announcement or declaration of one's intentions (by means of a messenger, herald, etc.); to announce, intimate, declare, = nuntiando declarare; and with a foll. ut or merely the subjunctive, to intimate, order, command (for syn. cf.: edico, indico, narro, nuntio, refero, defero, renuntio, enuntio, dico).
I Prop.
A Polit. lang.
α With acc.: ut omne bellum, quod denuntiatum indictumque non esset, id injustum esse atque impium judicaretur, Cic. Rep. 2, 17; so with indictum, id. ib. 2, 23 fin. (Fragm. ap. Isid. Orig. 18, 1, 3); id. Off. 1, 11, 36; cf.: quos senatus ad denuntiandum bellum miserat, id. Fam. 12, 24: utrum paucorum ea denuntiata an universae civitatis essent, Liv. 24, 37 fin. —
β With acc. and inf.: quod sibi Caesar denuntiaret, se Aeduorum injurias non neglecturum, etc., Caes. B. G. 1, 36, 6: cum se scire quae fierent denuntiaret, id. ib. 5, 54; Liv. 45, 1 fin. et saep. —And with inf. alone: denuntiat centurionibus exsequi caedem, Tac. A. 11, 37.—
γ With ut or ne : Gaditanos denuntiavisse Gallonio, ut sua sponte excederet Gadibus; si id non fecisset, sibi consilium capturos, Caes. B. C. 2, 20, 3; cf. Liv. 7, 31: nationibus denuntiare, uti auxilia mittant, Caes. B. G. 6, 10; cf.: per vicos urbesque, ut commeatus expedirent, Liv. 44, 26: simul denuntiavit ut essent animi parati, Caes. B. C. 3, 86 fin. : cf.: dictator magistro equitum denuntiavit, ut sese loco teneret, neu, etc., Liv. 8, 30; and so with ne , id. 9, 36 fin. ; Vulg. Act. 4, 18.—
δ With simp. subj.: (legati) denuntient Gallicis populis, multitudinem suam domi contineant, Liv. 39, 54 fin. ; cf. Suet. Calig. 55: (Alcibiades) denuntiavit his (militibus), qui in stationibus erant, observarent lumen, etc., Front. Strat. 3, 12, 1 al.—
B In relig. lang.
α With acc.: quibus portentis magna populo Romano bella denuntiabantur, Cic. Div. 1, 43, 97: caedem Caesari evidentibus prodigiis, Suet. Caes. 81 init. ; cf. id. Aug. 94; 96; Verg. A. 3, 366 al.—
β With ut : si quid tale acciderit, ut a deo denuntiatum videatur, ut exeamus e vita, Cic. Tusc. 1, 49, 118.—
C In jurid. lang.
α Alicui testimonium, to summon a witness : si accusator voluerit testimonium eis denuntiare, Cic. Rosc. Am. 38, 110 (cf.: denuntiatio testimonii, id. Fl. 6, 14); so, testibus: quoniam duo genera sunt testium, aut voluntariorum aut eorum, quibus in judiciis publicis lege denuntiatur, Quint. 5, 7, 9; cf. ib. § 15; Plin. Ep. 6, 5, 2.— Absol. : non denuntiavi, Cic. Fl. 15, 35.—
β To give notice of a suit or process , Dig. 5, 3, 20, § 6 fin. : de isto fundo, Cic. Caecin. 32, 95: in foro denuntiat fundum illum suum esse, id. ib. 7, 19.—
γ Litem denuntiare, to summon for immediate trial (late Lat.), Symm. Ep. 10, 52; Aur. Vict. Caes. 16, 11.—
II Transf. beyond the technical sphere, to announce, intimate, declare; to denounce, menace, threaten; with ut , or merely the subjunct., to intimate, order, command . —
A Of personal subjects.
α With acc.: ille inimicitias mihi denuntiavit, Cic. Phil. 5, 7, 19; cf.: populo Romano servitutem, id. ib. 5, 8, 21: proscriptionem, caedem, direptionem, id. Sest. 20, 46; cf. id. ib. 17, 40 fin. ; id. Mur. 24, 50 fin. et saep.: oculis et aspectu vim tribuniciam, id. Agr. 2, 5, 13; id. Att. 13, 12, 3.—
β With acc. and inf.: Sex. Alfenus denuntiat, sese procuratorem esse, Cic. Quint. 6, 27; cf. id. Phil. 6, 3 (with testificor and ante praedico): cum se ad omnia, de quibus quisque audire vellet esse paratum denuntiaret, id. de Or. 1, 22, 103; id. Rep. 3, 11 fin. et saep.—
γ With a relative clause : denuntiasti homo adulescens, quid de summa reipublicae sentires, Cic. Planc. 22.—
δ With ut : mihi Lupus noster subito denuntiavit, ut ad te scriberem, Cic. Fam. 11, 25.—
ε With simple subjunctive , = moneo, praedico, ante denuntio, abstineant, etc., Cic. Verr. 1, 12 fin. —
ζ With de : de isto fundo, Cic. Caecin. 32 fin. —
η Absol. : monente et denuntiante te, Cic. Fam. 4, 3; id. Quint. 17. —
B Of subjects not personal, to give notice, make known, signify, indicate : terra continens adventus hostium multis indiciis ante denuntiat, Cic. Rep. 2, 3: illa arma non periculum nobis sed praesidium denuntiant, id. Mil. 1, 3: si ante exortum nubes globabuntur, hiemem asperam denuntiabunt, etc., Plin. 18, 35, 78, § 344: caeruleus (color) pluviam denuntiat, igneus euros, Verg. G. 1, 453: hoc juncti boves, hoc paratus equus, hoc data arma denuntiant, Tac. G. 18 fin. : arbor statim pestem denuntians, Plin. 13, 22, 38, § 118.