excito

A New Latin Dictionary by Charlton T. Lewis Ph.D. and Charles Short, LL. D.

excĭto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [excio], to call out or forth, to bring or send out, to wake or rouse up (freq. and class.; cf.: provoco, evoco; irrito, lacesso, invito).

I Lit.: unde (Acherunte) animae excitantur obscura umbra, Poëta ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37: aliquem a portu, Plaut. Am. 1, 1, 10: aliquem huc foras, id. Rud. 1, 5, 2: si excitatus fuerit de spectaculis, turned out , expelled , Quint. 3, 6, 19: dormientes spectatores e somno, to wake up , Plaut. Merc. 1, 2, 48; cf.: quaeso, ne me e somno excitetis, Cic. Rep. 6, 12: velut dormitantes eos excitari, Quint. 4, 1, 73: patre excitato (opp. dormiente), id. 4, 2, 72: scuto offenso excitatus vigil, Liv. 7, 36, 2: aliquem ab inferis, to summon up , Cic. Font. 12, 26; id. Cat. 2, 10, 20; id. Verr. 2, 5, 49, 129: aliquem a mortuis, id. de Or. 1, 57, 245: non dubitavit excitare reum consularem, to call upon to stand up , to call up , id. ib. 2, 28, 124: reos, id. ib. 2, 47, 195; Quint. 11, 3, 174; cf. Liv. 9, 8, 3: testes, Cic. Rab. Post. 17, 47: judicem, Cels. ap. Quint. 9, 2, 104 et saep.: feras, to rouse or scare up , Cic. Off. 3, 17, 68: cervum nemorosis latibulis, Phaedr. 2, 8, 1.—Prov.: aliis leporem, Petr. 1, 31, 7.—

B Transf., of inanim. and abstr. things, to raise , erect : vapores, qui a sole ex aquis excitantur, Cic. N. D. 2, 46, 118: caput altius, Cels. 8, 4 med.

2 In partic., with the accessory notion of making, forming, to raise , erect , build , construct : exstrui vetat (Plato) sepulcrum altius, quam, etc. ... nec e lapide excitari amplius, Cic. Leg. 2, 27, 68: turres, Caes. B. G. 5, 40, 2; id. B. C. 1, 25 fin. : tumulum alicui, Suet. Claud. 1: aedificium, Sen. Ep. 52: urbem, Flor. 1, 1: nova sarmenta cultura excitantur, are produced , Cic. de Or. 2, 21, 88: pascua in novalibus, Pall. Nov. 13, 3: ignem, to kindle up , excite , Caes. B. G. 7, 24, 4; Lucr. 6, 308: incendium, Cic. Phil. 7, 1, 3: invalidas flammas admoto fomite, Luc. 8, 776.—Poet. transf.: aras, Verg. G. 4, 549: foculum bucca, Juv. 3, 262: siser stomachum, Plin. 20, 5, 17, § 34: uvae os, stomachum, id. 23, 1, 7, § 12.

II Trop.

A In gen., to raise up , comfort; to arouse , awaken , excite , incite , stimulate , enliven : qui ab excitata fortuna ad inclinatam et prope jacentem desciscerem, erected , established , Cic. Fam. 2, 16, 1; cf.: amici jacentem animum excitare, id. Lael. 16, 59; and with this cf. id. Att. 1, 16, 8; and: animos excitare atque inflammare ad persequendi studium, id. de Imp. Pomp. 2, 5: animos omnium ad laetitiam, Caes. B. G. 7, 79, 3: aliquem ad laborem et ad laudem, Cic. Planc. 24, 59; cf. id. Top. 2, 5: languentem labentemque populum ad decus, id. de Or. 1, 46, 202: aliquem ad bellum, Caes. B. G. 3, 10, 3: aliquem ad virtutem, id. ib. 6, 14, 5: aliquem ad audiendum, Quint. 4, 1, 34: gallos alacritate ad canendum, Cic. Div. 2, 26, 56 et saep.: alicujus memoriam alicui excitans, reviving , renewing , Cic. Or. 10, 35: hominum studia ad utilitates nostras allicere atque excitare, id. Off. 2, 6, 20: hominum studia, Caes. B. C. 3, 21, 1: salsum excitat et a taedio defendit orationem, enlivens , Quint. 6, 3, 19: fictiones personarum mire orationem excitant, id. 9, 2, 29; cf. id. 6, 1, 2: hi soni cum augenda intentione excitandi (opp. temperandi), to sharpen , pronounce strongly , id. 11, 3, 42: syllabam acutam, id. 12, 10, 33. —

B In partic.

1 To appeal to , call upon , cite : ut nos ex annalium monimentis testis excitamus eos, etc., Cic. Fin. 2, 21, 67: multos testis liberalitatis tuae, id. Rab. Post. 17, 47.—

2 With the accessory idea of producing (acc. to I. B. 2.), to found , cause , occasion , excite , kindle : priusquam docuero, quibus initiis ac fundamentis hae tantae summis in rebus laudes excitatae sint, Cic. Sest. 2, 5; cf. id. Fin. 4, 7, 18: in animis hominum motum dicendo vel excitare vel sedare, id. de Or. 1, 46, 202: risus, id. Phil. 3, 9, 21: plausum, id. Sest. 58, 124: fletum etiam inimicis, id. ib. 57, 121: amores, id. Off. 1, 5, 14: iras, Verg. A. 2, 594: suspicionem alicui, Cic. Sest. 18, 41: varios sermones, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 2: quantas tragoedias, Cic. Mil. 7, 18: vim ac dolorem bonorum omnium, id. Planc. 18, 45 et saep.

IX —Hence, excĭtātus , a, um, P. a. (lit. excited, kindled; hence), animated , lively , vigorous , vehement , strong , loud (rare but class.): acutus et excitatus sonus, Cic. Rep. 6, 18.— Comp. : clamor, Liv. 4, 37, 9: haec lumina, Quint. 12, 10, 49: schema, id. 9, 3, 10.— Sup. : odor, Plin. 20, 17, 71, § 182. —Adv.: excĭtāte , vigorously , briskly , brightly , vehemently. —In the comp. : fulgent gemmae, Plin. 37, 7, 31, § 106: clamitantes, Amm. 18, 8.

Related Words