fertĭlis, e, adj. [fero, I. B. 3.].
I Fruitful , fertile (class.; syn.: ferax, fecundus, uber).
A Lit.
α Absol. : ager, quamvis fertilis, sine cultura fructuosus esse non potest, Cic. Tusc. 2, 5, 13: Asia tam opima est ac fertilis. ut, etc., id. de Imp. Pomp. 6, 14: agri opimi et fertiles, id. Agr. 2, 19, 51; cf.: agri uberrimi maximeque fertiles, id. Div. 1, 42, 94: agri lati et fertiles, id. Verr. 2, 3, 51, § 120; id. N. D. 2, 53: ager fertilis et praeda onustus, Sall. J. 87, 1; Ov. F. 5, 12, 23: terra, Liv. 45, 30, 4: Africa, Hor. C. 3, 16, 31: Tibur, id. ib. 4, 3, 10: oliveta, id. ib. 2, 15, 8: Bacchus (i. e. vinum), id. ib. 2, 6, 19: herba, Ov. F. 3, 240: annus, Prop. 4 (5), 8, 14: cornu nutricis (i. e. Copiae), Ov. F. 5, 127.—Poet.: serpens, i. e. the Hydra, continually producing new heads , Ov. H. 9, 95.— Comp. : uberius solum fertilioremve segetem, Quint. 12, 10, 25.— Prov.: fertilior seges est alienis semper in agris, Ov. A. A. 1, 349.— Sup. : quae fertilissima sunt Germaniae loca circum Hercyniam silvam, Caes. B. G. 6, 24, 2: regio agri, id. ib. 7, 13 fin. : ager, Liv. 29, 25, 12: quaestus, Plin. H. N. 14 praef. § 5.—
β With gen.: proferre possum multos fertiles agros alios aliorum fructuum, fertile , some in one kind of produce , some in another , Cic. N. D. 2, 52, 131; cf.: ager frugum fertilis, Sall. J. 17, 5: fertilis hominum frugumque Gallia, Liv. 5, 34, 2: tellus frugum pecorisque, Hor. C. S. 29: mare testae, id. S. 2, 4, 31: insulae pabuli tantum, Plin. 6, 22, 24, § 86: arenae vitri, id. 5, 19, 17, § 75.— Comp. : incolae (Taprobanes) auri margaritarumque grandium fertiliores quam Indi, richer in , Plin. 6, 22, 24, § 81.—
γ With abl.: ager a litore arboribus fertilis, intus frugibus tantum, Plin. 5, 5, 5, § 33: flumen auro, id. 6, 23, 26, § 98.—
δ With ad : tractus fertilis ad omnia, Plin. 2, 78, 80, § 190.—
ε With a and abl.: Aetna a sacro numquam non fertilis igni, Lucil. Aetna, 556.—
B Trop., fertile , productive (poet. and in post-Aug. prose): fertile pectus habes, Ov. P. 4, 2, 11: Bacche, soles Phoebo fertilis esse tuo, Prop. 4 (5), 6, 76: tanto priscorum cura fertilior fuit, Plin. H. N. 14 praef. § 3.—
II That makes fruitful or fertile , fertilizing (poet. and in post-Aug. prose): dea (i. e. Ceres ), Ov. M. 5, 642: Nilus, Tib. 1, 7, 22; Val. Fl. 7, 608: majores fertilissimum in agro oculum domini esse dixerunt, Plin. 18, 6, 8, § 43.—Hence, * adv.: fertĭlĭter , fruitfully , abundantly : derelicta (metalla) fertilius revivescunt, Plin. 34, 17, 49, § 164.