hospitalis

A New Latin Dictionary by Charlton T. Lewis Ph.D. and Charles Short, LL. D.

hospĭtālis, e, adj. [hospes], of or relating to a guest or host, hospitable, ξένιος, ξενικός.

I Lit.

A Adj. (class.): illam ipsam sedem hospitalem, in quam erit deductus, publicam populi Romani esse dicet, Cic. Agr. 2, 17, 46: deversorium, Liv. 21, 63 fin. : cubiculum, guest-chamber , id. 1, 58: beneficia, id. 2, 14 fin. : aves, set before a guest , Varr. R. R. 3, 2, 3; cf.: cena Augusti, Plin. 33, 4, 24, § 83: umbra, Hor. C. 2, 3, 10: tessera, which guests gave to the host , Plaut. Poen. 5, 2, 87 sq.; cf. ib. 5, 1, 25: Juppiter, the patron of hospitality , Cic. Deiot. 6, 18; id. Fin. 3, 20, 66; id. Q. Fr. 2, 12, 3 al.; cf. deus, Plaut. Poen. 5, 1, 25: non dubitavit illud insigne Penatium hospitaliumque deorum ex hospitali mensa tollere, Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48: fulmina, of Jupiter hospitalis, Sen. Q. N. 2, 49: caedes, the murder of a guest , Liv. 25, 18, 7: TABVLA, i. e. a municipal decree for the reception of a guest , Inscr. Grut. 456, 1: Theophrastus scribit, Cimonem Athenis etiam in suos curiales Laciadas hospitalem fuisse, Cic. Off. 2, 18, 64; cf.: homo qui semper hospitalissimus amicissimusque nostrorum hominum existimatus esset (shortly before: cum suae partes essent hospitum recipiendorum), id. Verr. 2, 1, 26, § 65: tua illa Venus, id. Cael. 21, 52: tibi hospitale pectus, Hor. Epod. 17, 49: nihil hospitalius mari (Campaniae): hospitalem hostem appellare, Liv. 25, 18, 8: hinc illi nobiles portus Cajeta, Misenus, etc., Flor. 1, 16: appulsus litorum, Plin. 2, 46, 45, § 118.—

B Subst.

1 hospĭtālis , is, m., a guest : injuriae potestatum in hospitales ad visendum venientium, Hipponenses in necem ejus (delphini) compulerunt, Plin. 9, 8, 8, § 26.—

2 hospĭtālia , ium, n.

a Apartments for guests , guest-chambers , Vitr. 6, 10.—

b On the stage, the two entrances on the right and left for strangers , Vitr. 5, 7.—

c (Sc. jura.) The dues of hospitality , Liv. 42, 24 fin.

II Transf., of things: ut in Fucino lacu invectus amnis, in Lario Addua, etc. ... in Lemanno Rhodanus: hic trans Alpes superiores in Italia multorum milium transitu hospitales suas tantum nec largiores quam intulere aquas evehentes, foreign , i. e. that flow through without mingling , Plin. 2, 103, 106, § 224; 17, 10, 14, § 69. —Hence, adv.: hospĭtālĭter , hospitably , as a guest : invitati hospitaliter per domos, Liv. 1, 9, 9: vocare (opp. hostiliter), id. 6, 26, 3: excipere aliquem, Curt. 7, 6 med. : ingredi ad deos Penates, Just. 8, 3.

Related Words