să_crōsanctus (sometimes separately, să_crō sanctus, and per tmesin, sacroque sanctum, Plin. 7, 44, 45, § 143; but in Tert. Cor. Mil. 13, the correct read. is sacer sanctusque, not sacer sanctus), a, um, adj. [sacer-sancio], orig., inaugurated or consecrated with religious ceremonies (v. the foll. passage from Liv. 3, 55); hence,
I Meton., fixed or decreed as inviolable , sacred , inviolable , sacrosanct : ipsis quoque tribunis (plur.), ut sacrosancti viderentur (cujus rei prope jam memoria aboleverat), relatis quibusdam ex magno intervallo caerimoniis, renovarunt; et cum religione inviolatos eos, tum lege etiam fecerunt, sanciendo: ut qui tribunis plebis aedilibus, judicibus, decemviris nocuisset, ejus caput Jovi sacrum esset, etc. Hac lege juris interpretes negant quemquam sacrosanctum esse, sed cum quid eorum cuiquam nocuerit, id sacrum sanciri: itaque aedilem prehendi ducique a majoribus magistratibus: quod etsi non jure fiat (noceri enim ei, cui hac lege non liceat), tamen argumentum esse, non haberi pro sacro sanctoque aedilem; tribunos vetere jure jurando plebis, cum primum eam potestatem creavit, sacrosanctos esse, Liv. 3, 55, 6 sq.; cf.: sacrosanctum dicitur, quod jurejurando interposito est institutum, si quis id violasset, ut morte poenas penderet. Cujus generis sunt tribuni plebis aedilesque ejusdem ordinis, Fest. p. 318 Müll.: sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset: deinde sanctiones sacrandae sunt genere ipso aut obtestatione legis aut poenā, cum caput ejus, qui contra fecerit, consecratur, Cic. Balb. 14, 33: agi deinde de concordiā coeptum concessumque in condiciones, ut plebi sui magistratus essent sacrosancti, Liv. 2, 33; so of the tribunes of the people, id. 3, 19; 9, 9 (opp. profani); Plin. 7, 44, 45, § 143; cf.: sacrosancta potestas (tribunorum, plur.), Liv. 4, 3; 29, 20 fin. : accusator, velut sacrosanctus erat, Tac. A. 4, 36 fin. : SI QVID SACROSANCTVM EST, an old formula ap. Cic. Balb. 14, 33: in vastatione omnium tuas possessiones sacrosanctas futuras putas? id. Cat. 2, 8, 18: colonos etiam maritimos, qui sacrosanctam vacationem dicebantur habere, dare milites cogebant, Liv. 37, 38 Drak.: Oedipodis ossa, honore arae decorata, quasi sacrosancta, Val. Max. 5, 3 fin. —
II Transf., in gen., most holy , most sacred , venerable (post-Aug.; freq. in the Christian writers): cujus (Rufi) mihi memoria sacrosancta est, Plin. Ep. 7, 11, 3; so, imago tua, Ap. Met. 5, 13, 6; ista civitas (Roma), id. ib. 11, 26, 10; contemplatio conspectus tui (sc. episcopi), Sid. Ep. 9, 10: de sacrosanctis ecclesiis, Cod. Just. 1, 2.