servĭo, īvi and ii, ītum, 4 (imperf. servibas, Plaut. Capt. 2, 1, 50; fut. servibo, id. Men. 5, 9, 42; id. Merc. 3, 2, 3; Ter. Hec. 495: servibit, Plaut. Pers. 4, 4, 76; id. Trin. 2, 2, 27), v. n. (once pass., v. I. B. infra) [servus], to be a servant or slave, to serve, be in service (freq. and class.).
I Lit.
α Absol.: Ha. Quid tu, servusne es, an liber? Ps. Nunc quidem etiam servio, Plaut. Ps. 2, 2, 16: nunc qui minus servio, quam si forem serva nata? id. Rud. 1, 3, 37: in liberatā terrā liberatores ejus servire, Liv. 34, 50: per centum annos, id. 39, 37, 5: an addictus, quem lex servire, donec solverit, jubet, servus sit, Quint. 7, 3, 26: qui Libertate caret, Serviet aeternum, Hor. Ep. 1, 10, 41: servire liberaliter, Ter. And. 38: serviet utiliter (captivus), Hor. Ep. 1, 16, 70 et saep.: servire juste (opp. injuste imperare), Cic. Rep. 3, 18, 28; id. Phil. 6, 7, 19: vincti per centum annos servistis, Liv. 39, 37: servit vetus hostis Cantaber, serā domitus catenā, Hor. C. 3, 8, 21.—
β With dat. of the person to whom service is rendered, to be enslaved to , to serve : justum est, tuos tibi servos tuo arbitratu serviat, Plaut. Bacch. 4, 9, 71: lenoni, Ter. Phorm. 83: servitum tibi me abducito, ni fecero, Plaut. Ps. 1, 5, 105: venire in eum locum, ubi parendum alteri et serviendum sit, Cic. Rab. Post. 8, 22; cf.: sive regi sive optimatibus serviant, id. Rep. 1, 35, 55: ut hoc populorum intersit, utrum comi domino an aspero serviant, etc., id. ib. 1, 33, 50: Athenas victas Lacedaemoniis servire pati, Nep. Alcib. 9, 4: minata, Servitura suo Capitolia nostra Canopo, Ov. M. 15, 827.—
γ With apud : tam ille apud nos servit, quam ego nunc hic apud te servio, Plaut. Capt. 2, 2, 62: filius meus illi apud vos servit captus in Alide, id. ib. 2, 2, 80: hoc pacto apud te serviam, id. Aul. 1, 1, 12: apud lenonem, id. Poen. 4, 2, 87: si quis apud nos servisset, etc., Cic. de Or. 1, 40, 182.—
δ With homogeneous object: servitutem: qui in servitute est eo jure, quo servus, aut, ut antiqui dixerunt, qui servitutem servit, Quint. 7, 3, 26: tu usque a puero servitutem servivisti in Alide, Plaut. Capt. 3, 4, 12: quorum majorum nemo servitutem servivit, Cic. Top. 6, 29; id. Mur. 29, 61: qui (cives) servitutem servissent, Liv. 40, 18, 7; 45, 15, 5: neque erile negotium plus curat quam si non servitutem serviat, Plaut. Mil. 2, 6, 2; 3, 1, 150 (not servitute, v. Ritschl ad h. l.).—So with dat. of person: me servitutem servire huic homini optumo, Plaut. Capt. 2, 3, 31; id. Aul. 4, 1, 6; id. Rud. 3, 4, 42; cf.: sed is privatam servitutem servit illi an publicam? id. Capt. 2, 2, 84 (v. infra, II.): ego haud diu: ab ineunte adulescentiā tuis servivi servitutem imperiis, id. Trin. 2, 2, 21; and with apud : apud hunc servitutem servio, id. Mil. 2, 1, 17.—
B Pass. (perh. only in the foll. passage): adsuescamus ... servis paucioribus serviri, Sen. Tranq. 9, 3.—
II In gen., with dat. of object (a person or thing), to be devoted or subject to; to be of use or service to; to serve for , be fit or useful for; to do a service to , to comply with , gratify , humor , accommodate; to have respect to , to regard or care for; to consult , aim at , to accommodate one's self to , etc. (so esp. freq. in Cic.; cf.: pareo, appareo, ministro): tibi servio atque audiens sum imperii, Plaut. Truc. 1, 2, 25; Cic. Div. in Caecil. 15, 48: quoniam sibi (rei publicae) servissem semper, numquam mihi ... ut jam mihi servirem, consulerem meis, id. Planc. 38, 92; cf.: servire populo, id. ib. 4, 11; id. Fin. 5, 9, 27 et saep.: cum is, qui imperat aliis, servit ipse nulli cupiditati, id. Rep. 1, 34, 52; cf.: cum homines cupiditatibus iis, quibus ceteri serviunt, imperabunt, id. Lael. 22, 82: aetati hujus, id. Fin. 5, 9, 27: mori alicujus, Nep. Them. 1, 3: semper aut belli aut pacis serviit artibus, Vell. 1, 13, 3: amori aliorum flagitiosissime, Cic. Cat. 2, 4, 8: auribus alicujus, Caes. B. C. 2, 27: bello, id. B. G. 7, 34: brevitati, Cic. de Or. 2, 80, 327: commodis alicujus, id. Rep. 1, 4, 8; id. Q. Fr. 1, 1, 8, § 24; id. Inv. 2, 45, 132: rei publicae commodis, id. Div. in Caecil. 20, 64; cf.: compendio suo privato, Caes. B. C. 3, 32: constantiae, Cic. Fam. 5, 16, 5: dignitati (with consulere rei publicae), id. Sest. 10, 23: dolori meo, id. ib. 6, 14: existimationi, id. Verr. 1, 10, 29; id. Att. 5, 11, 5: famae, id. ib. 5, 10, 2: gloriae, id. Tusc. 5, 3, 9: gravitati vocum aut suavitati, id. Or. 54, 182: vel honori multorum vel periculo (with obedire tempori), id. Brut. 69, 242: indulgentiae, id. Cael. 32, 79: iracundiae (with parere dolori), id. Prov. Cons. 1, 2: laudi et gloriae, id. Cat. 1, 9, 23: laudi existimationique, id. Verr. 2, 1, 2, § 5: numeris (orationis), id. Or. 52, 176: oculis civium, id. Phil. 8, 10, 29: pecuniae, id. Tusc. 5, 3, 9: personae, id. Off. 3, 29, 106: petitioni, id. Verr. 1, 9, 24: posteritati, id. Tusc. 1, 15, 35: rei familiari, id. Rosc. Am. 15, 43; cf. rei, Ter. Hec. 224: rumori, Plaut. Trin. 3, 2, 14; Caes. B. G. 4, 5 fin. : tempori, Cic. Sest. 6, 14; id. Tusc. 3, 27, 66; id. Att. 8, 3, 6; 10, 7, 1: utilitati salutique, id. Q. Fr. 1, 1, 9, § 27: valetudini, id. Fam. 16, 18, 1: vectigalibus, id. de Or. 2, 40, 171: venustati vel maxime, id. ib. 2, 78, 316; 2, 80, 327: verbis praecedentibus, Quint. 9, 4, 63.— Pass. impers. : ut communi utilitati serviatur, Cic. Off. 1, 10, 31: concisum est ita, ut non brevitati servitum sit, sed magis venustati, id. de Or. 2, 80, 327.—
β With homogeneous object (cf. supra, I. δ): ab ineunte adulescentiā Tuis servivi servitutem imperiis et praeceptis, pater ... Meum animum tibi servitutem servire aequom censui, Plaut. Trin. 2, 2, 21 sqq.—
B Transf., of things.
1 In gen., to help , assist , be serviceable to , be useful for (post-Aug.): ut totus truncus alienigenis surculis serviat, Col. 4, 29, 14; cf.: tabularia debent servire gallinis, id. 6, 3, 2: chartis serviunt calami, Plin. 16, 36, 64, § 157: candelae luminibus et funeribus serviunt, id. 16, 37, 70, § 178: eademque materia et cibis et probris serviat, id. 33, 12, 54, § 152: laetor quod domus aliquando C. Cassi, serviet domino non minori, Plin. Ep. 7, 24, 8.—
2 Esp., jurid. t. t., of buildings, lands, etc., to be subject to a servitude : praedia, quae serviebant, Cic. Agr. 3, 2, 9; so, aedes, id. Off. 3, 16, 67: neque servire quandam earum aedium partem in mancipi lege dixisset, id. de Or. 1, 39, 178: eodem numero (incorporalium) sunt et jura praediorum urbanorum et rusticorum, quae etiam servitutes vocantur, Gai. Inst. 2, 14 fin. ; Paul. Sent. 1, 17; cf. Dig. 8, 2, 20, §§ 3 and 5; 8, 6, 8, § 1 al.; and v. servitus, II. B., and servus, II.