ūnus (1) (old oenos, C.), gen.ūnīus, poet. also ūnius, Ct., V., H.; ūnī, Ct.; voc.ūne, Ct., adj.num.
I cf. Gr. εἷς, ἑνός, οἴνη; Germ. ein; Engl. one.
I I. One, a single : unius esse negotium diei, Cs.: divisit populum unum in duas partīs: uno plus Tuscorum cecidisse in acie (sc. quam Romanorum), L.: unā ex parte . . . alterā ex parte, on one side . . . on the other , Cs.: unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat: exercituum unus . . . alter, L.: habetur una atque altera contio, i. e. one after another : neque in uno aut altero animadversum est, sed iam in pluribus, one or two , Cu.: amans Unus et item alter, T.: unus aut summum alter, one or at most two : philosophiam trīs in partīs diviserunt . . . quarum cum una sit, etc.: orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent, L.: Ex unis geminas mihi conficies nuptias, T.: adductus sum tuis et unis et alteris litteris: tria Graecorum genera sunt, uni Athenienses, etc.—In phrases, ad unum, all together, unanimously, to a man, without exception : consurrexit senatus cum clamore ad unum: Iuppiter, si nondum exosus ad unum Troianos, V.: cum ad unum omnes pugnam poscerent, L.—In unum, into one, to one place, together : Fibrenus divisus cito in unum confluit: paulatim milites in unum conducit, unites , S.—Of that which sustains a common relation to a plurality of subjects, one, the same, one and the same, common : unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri: atque etiam uno tempore accidit, ut, etc., Cs.: Omnibus hic erit unus honos, V.: unus utrique Error, H.: ceteri amici omnes Uno ore auctores fuere, ut, etc., with one voice , T.: de cuius utilitate omnes uno ore consentiunt: unis moribus et numquam mutatis legibus vivunt: exitus quidem omnium unus et idem fuit: ferar unus et idem, H.—With solus, tantum , or modo, one only, sole, alone, single : unus est solus inventus, qui, etc.: Nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae, etc., H.: inter bina castra . . . unum flumen tantum intererat, Cs.: excepit unum tantum, nihil amplius: unā tantum perforatā navi, L.: nam aliis unus modo, aliis plures, aliis omnes eidem videntur: ut ea modo una causa tenuerit Romanos, ne, etc., L.—With an adj sup . (poet. also with a comp.), one in particular, one above others, one especially : rem unam esse omnium difficillimam: quo ego uno equite Romano familiarissime utor: Quam Iuno fertur terris magis omnibus unam Posthabitā coluisse Samo, V.: sagacius unus odoror, H.— With quisque , in the phrase, unus quisque, each several one, each individual, every single, every one : unus quisque vestrum (novit): de uno quoque loquitur.—With a pron indef., some one, any one, any : ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc.: ad unum aliquem confugere: aliquis unus; unius cuiusdam: si tu solus aut quivis unus, etc.: quorum si unum quodlibet probare potuerit: unus Quiritium quilibet, L.—
II II. Praegn., one, alone, only, sole, single : Unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui, T.: cum mihi sit unum opus hoc a parentibus meis relictum: quove praesidio unus per tot gentes pervenisset?L.: erat omnino in Galliā ulteriore legio una, Cs.: quae tibi una in amore atque in deliciis fuit, i. e. above all others . —As subst n. : de Antonio nihil dico praeter unum: cum te unum ex omnibus ad dicendum natum cognossem: ille unus ordinis nostri discessu meo palam exsultavit.—With a negative, no one, not a single one, none whatever : nemo de nobis unus excellat: haec abhortatio praetoris non modo quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum quidem movit (i. e. non modo non . . . sed), L.: ad neminem unum summa imperi redit, Cs.—Plur: ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem.—
III III. Indef, an, one, some, some one : inter mulieres, Quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam, etc., T.: sicut unus paterfamilias his de rebus loquor: unus ex ultimā turbā, L.: e regione unius eorum pontium, Cs.: servus unus exulum initium fecit, L.