magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae: magnai reipublicai gratia, Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus (maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, mabā, great; Gr. μέγας; cf. μείζων for μεγιων; cf. μῆχος, majestas; also cf. root mak-; Gr. μακρός, and perh. μάκαρ], great, large.
I Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious , etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow , Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Müll.; cf. the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es, a great man , Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1: magna ossa lacertosque Exuit, Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. Ap. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Müll.; cf. Lucr. 2, 554: magnus fluens Nilus, Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2: magna et pulcra domus, spacious , Cic. N. D. 2, 6, 17: montes, Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Müll. (Ann. v. 1 Vahl.): templa caelitum, vast , id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks , id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.): aquae, great floods, inundations , Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37: oppidum maximum, Caes. B. G. 1, 23.—
B Esp.
1 Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable , etc.: maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse, Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176: magna pecunia mutua, id. Att. 11, 3, 3: copia pabuli, Caes. B. G. 1, 16: multitudo peditatus, id. ib. 4, 34: divitiae, Nep. Dion. 1, 2: populus, Verg. A. 1, 148.—
2 Rarely of time, for longus, multus: interea magnum sol circumvolvitur annum, Verg. A. 3, 284: magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris, Macr. S. 2, 11: magno post tempore, Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
3 Of the voice, loud, powerful, strong, mighty : magnā voce confiteri, Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority : tribunorum, Liv. 9, 46, 7.
II Trop.
A In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous : cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.): vir magnus in primis, Cic. N. D. 1, 43, 120: nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit, id. ib. 2, 66, 167: magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace, Nep. Them. 6, 1: Cato clarus atque magnus habetur, Sall. C. 53, 1: amicus, great, wealthy , Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.): virtus, Caes. B. G. 2, 15: infamia, Cic. Fam. 1, 1: eloquentia, gravitas, studium, contentio, id. ib.: multo major alacritas, studiumque pugnandi majus, Caes. B. G. 1, 46: causa, great, important, weighty , Cic. Dom. 1, 1: opus et arduum, id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.: quamquam id magnum, et arduum est, something great , Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters ), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167: magna loqui, to say great things, speak boastfully , Tib. 2, 6, 11: magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc., it is a great, difficult, important thing , Cic. Ac. 1, 2, 7: probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus, what is far greater , id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year , at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle , consisting of 15000 years: quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc., Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alexandro orbis angustus, great in comparison with , i. e. too great for , Sen. Suas. 1, 3.—
B In partic.
1 Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged : jam magno natu, Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3: homo magnus natu, id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup. , with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest : qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius, older than, earlier , Cic. Tusc. 1, 1, 3: audivi ex majoribus natu, id. Off. 1, 30, 109: hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo, Verg. A. 5, 644: annos natus major quadraginta, more than , Cic. Rosc. Am. 14, 39: civis major annis viginti, Suet. Caes. 42: cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis, Liv. 45, 32.— Absol. : senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 63: ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat, Liv. 6, 34: Gelo maximus stirpis, id. 23, 30: ut nubere vellet mulier viro, major juniori, Ap. Mag. 27, p. 291, 28; cf. in gen.: Cyrus major, Lact. 4, 5, 7: quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena, Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age : si minor negotiis majoris intervenerit, Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst. : mājō-res , um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Müll.—But usually majores, ancestors, forefathers : Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc., Plaut. Trin. 3, 2, 16: ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos, id. Mil. 2, 4, 20: L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus, Cic. Phil. 3, 10, 25: patres majoresque nostri, id. Div. in Caecil. 21, 69: more majorum, id. Att. 1, 1, 1: spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore, id. Fam. 12, 22, 2: majores natu, Nep. Iphicr. 1, 1: maxima virgo, the eldest of the Vestal virgins , Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master ): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate : de istis rebus in patriā majores natu consulemus, Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
2 In specifications of value, in the neutr. absol. , magni or magno, high, dear, of great value, at a high price , etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high : magni esse, to be highly esteemed , Cic. Fam. 13, 72, 2: magni aestimare, id. Tusc. 5, 7, 20: magni existimans interesse ad decus, to be of great consequence , id. N. D. 1, 4, 7: emere agros poterunt quam volent magno, id. Agr. 2, 13, 34: magno vendere, id. Verr. 2, 3, 30, § 71: conducere aliquid nimium magno, too high, too dear , id. Att. 1, 17, 9: magno illi ea cunctatio stetit, cost him dear , Liv. 2, 36.— Comp. : ornatus muliebris majoris pretii, Cic. Inv. 1, 31, 51, rarely without pretii: multo majoris alapae mecum veneunt, dearer, higher , Phaedr. 2, 5, 25.— Sup. : te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized , Ter. And. 293: senatus auctoritatem sibi maximi videri, Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is : extollere aliquid in majus, more highly than it deserves , Tac. A. 15, 30: celebrare, id. ib. 13, 8: nuntiare, id. H. 3, 38: credere, to believe a thing to be worse than it is , id. ib. 1, 18: accipere, to take a thing to be greater than it is , id. ib. 3, 8 init. : innotescere, in an exaggerated manner , id. ib. 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
3 Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.): magnum clamat, greatly, with a loud voice, aloud , Plaut. Mil. 3, 2, 10: inclamare, Gell. 5, 9 fin. : exclamat derepente maximum, Plaut. Most. 2, 2, 57.
XII —Hence, măgis , adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup. : maxĭmē ( maxŭmē ).
A Comp. : magĭs (apocop. form, măgĕ , Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Men. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin. ; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
B In gen.
1 With no qualifying words.
a With the addition of the second term of the comparison.
α With verbs : quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet, Plaut. Mil. 3, 1, 28: saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis, id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86: magis honorem tribuere quam salutem accipere, Caes. B. G. 7, 20, 7: nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit, Cic. Mil. 7, 17: magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc., id. Clu. 32, 89.—Repeated: quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis, ... eo magis, Verg. G. 3, 309 sq.; cf.: tam magis illa fremens ... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae, id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that , etc.: quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc., Cic. Att. 16, 5, 2: magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc., id. Cael. 6, 14.—
β With substt. , usu. with quam : tu me amoris magis quam honoris servavisti gratiā, Poët. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.): umbra es amantum magis quam amator, Plaut. Mil. 3, 1, 31: magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit, Cic. de Or. 2, 4, 15: aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret, id. Mur. 8, 17: magis ratione et consilio quam virtute vicisse, Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.: ut magis virtute quam dolo contenderent, id. ib. 1, 13, 6: se magis consuetudine suā quam merito eorum civitatem conservaturum, id. ib. 2, 32, 1: timori magis quam religioni consulere, id. B. C. 1, 67, 3: jus bonumque apud eos non legibus magis quam naturā valebat, Sall. C. 9, 1: non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.), Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as : in dicendo irasci, dolere ... non sunt figurae, non magis quam suadere, Quint. 9, 1, 23: Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse, Liv. 10, 4, 10: pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse, Sen. Suas. 6, 17: non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse, Curt. 7, 6, 15; cf.: nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est, Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare): non Apollinis magis verum atque hoc responsum est, Ter. And. 698.— With the comp. abl. (rare): quid philosophiā magis colendum? Cic. Fin. 3, 22, 76: quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos? Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.: quam Juno fertur terris magis omnibus unam ... coluisse, Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra): Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat, Hor. S. 2, 8, 17.—
γ With pronn. : quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem? Plaut. Poen. 1, 2, 64: quis homo sit magis meus quam tu es? id. Mil. 3, 1, 20: quam mage amo quam matrem meam, id. Truc. 3, 1, 17; cf.: quem ego ecastor mage amo quam me, id. ib. 4, 4, 34.—With utrum , followed by an : jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium, Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam : nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro, Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
δ With adjj. and advv. , and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. δ): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47: neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei, id. Am. 2, 1, 54: ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura, Cic. de Or. 1, 42, 190: corpora magna magis quam firma, Liv. 5, 44, 4: vultu pulchro magis quam venusto, Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114: neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum, id. Ps. 4, 1, 27: ab secundis rebus magis etiam solito incauti, Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force): ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus, Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
b Without the addition of the second term.
α With verbs : ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.): sapiunt magis, Plaut. Bacch. 3, 3, 4: magis curae est, magisque afformido, ne, etc., id. ib. 4, 10, 3: magis metuant, id. Mil. 5, 44: tum magis id diceres, Fanni, si, etc., Cic. Lael. 7 fin. ; cf. id. Rep. 1, 40, 62: cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis, id. Fam. 1, 9, 20: magis velle, for malle: quod magis vellem evenire, Ter. Eun. 1002; Val. Fl. 3, 270.—
β With substt. : non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.): magis aedilis fieri non potuisset, better, finer , Cic. Planc. 24, 60.—
γ With pronn. : ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo, Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
δ With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj. : ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum, Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2: magis anxius, Ov. M. 1, 182: hic magis tranquillu'st, Plaut. Bacch. 5, 2, 55: nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans, Ter. Eun. 934: nemo fuit magis severus nec magis continens, id. ib. 227: quod est magis verisimile, Caes. B. G. 3, 13, 6: magis admirabilis oratio, Quint. 8, 3, 24: magis communia verba, id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros; nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est, Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv. : magis aperte, Ter. Ad. 664: magis impense, id. ib. 993.—With compp. adding to their force: magis est dulcius, Plaut. Stich. 5, 4, 22: magis majores nugae, id. Men. prol. 55: magis modum in majorem, id. Am. 1, 1, 145: contentiores mage erunt, id. Poen. 2, 15.—
2 Strengthened.
a By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo : qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit, Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72: illud ad me, ac multo etiam magis ad vos, id. de Or. 2, 32, 139: tanto magis Dic, quis est? Plaut. Bacch. 3, 6, 28: ut quidque magis contemplor, tanto magis placet, id. Most. 3, 2, 146: vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument, Lucr. 6, 460: quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat, Cic. Mil. 9, 25: sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc., Plaut. Most. 4, 2, 22: atque eo magis, si, etc., Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1: eoque magis quod, etc., id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14; 5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc., Cic. Agr. 2, 35, 97: hoc vero magis properare Varro, ut, etc., Caes. B. C. 2, 20: quo magis cogito ego cum meo animo, Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2: magis quam id reputo, tam magis uror, Plaut. Bacch. 5, 1, 5: tam magis illa fremens ... Quam magis, etc., Verg. A. 7, 787: quanto mage ... tam magis, Lucr. 4, 81 sq.: quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet ... magis curae est magisque afformido, ne, etc., Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19: quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert, id. As. 1, 3, 6: densior hinc suboles Quam magis, etc., Verg. G. 3, 309: cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet, Caes. B. G. 6, 53.—
b By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more : ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.: cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur, Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2: de Graecia cotidie magis et magis cogito, Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6: magis deinde ac magis, Suet. Vit. 10: post hoc magis ac magis, id. Gram. 3; for which also: magisque ac magis deinceps, id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.—Poet. also: magis atque magis, Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48: post, vento crescente, magis magis increbescunt, id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
3 Pleon.
a With potius (anteclass.): magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare, Plaut. As. 3, 3, 99: mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere, id. Trin. 2, 1, 38.—
b With malle : quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere; his vero auditis multo magis, Cic. Tusc. 1, 31, 76: finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc., Dig. 17, 2, 52, § 10. —
C In partic.: non (neque) magis quam.
1 To signify perfect equality between two enunciations, no more ... than; just as much ... as; or neg., no more ... than; just as little ... as : domus erat non domino magis ornamento quam civitati, i. e. just as much to the city as to its owner , Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2: non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio, Liv. 22, 27, 2: conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque, Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo ... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body , etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10: si aliquā in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit, id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31: non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea, Sen. Ep. 87, 25; Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum, Suet. Calig. 19. —Ellipt.: nec eo magis lege liberi sunto, just as little from that as from the rest , Cic. Leg. 3, 4, 11.—
2 For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more , according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much ... as; less ... than : deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere, Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17: miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent, Liv. 2, 5; 1, 28.—
3 Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less : sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium, Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220: minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda, Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67: quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire, Sen. Ep. 40, 11; cf.: quosdam minus aut magis osos veritatem, id. Suas. 1, 5: aut minus, aut magis, id. Ep. 82, 14.—
4 With alius ... alio , etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another , i. e. in different degrees , Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.: alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse ... sed alius alio magis, Cic. Fin. 4, 16, 43: sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia, id. Tusc. 4, 24, 53: alii aliis magis recusare, Liv. 29, 15, 11.— Sup. : maxĭmē (maxŭmē ), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very , etc.
A Lit.
1 Alone.
a With a verb : haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit, Cic. de Or. 1, 8, 30: quid commemorem primum aut laudem maxime? Ter. Eun. 1044; 532: nos coluit maxime, id. Ad. 352: quem convenire maxime cupiebam, Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133: de te audiebamus ea, quae maxime vellemus, Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1: extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim, id. Quint. 10, 35: in re publica maxime conservanda sunt jura belli, most especially , id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, Caes. B. G. 1, 40: quem Homero crederet maxime accedere, came nearest to , Quint. 10, 1, 86; cf. pugnare, most violently , Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44: jubere, most positively , id. Bacch. 4, 9, 80: id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime, Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin. : ab eo exordiri volui maxime, id. Off. 1, 2, 4: cernere naturae vim maxime, id. Tusc. 1, 15, 35.—
b With an adj.: res maxime necessaria, Cic. Lael. 23, 86: loca maxime frumentaria, Caes. B. G. 1, 10: loci ad hoc maxime idonei, Quint. 1, 11, 13: maxime naturali carent amicitiā, Cic. Lael. 21, 80: maxime feri, Caes. B. G. 2, 4: qui eo tempore maxime plebi acceptus erat, id. ib. 1, 3: īdem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt, Quint. 1, 11, 13: elegans maxime auctor, id. 10, 1, 93: maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc., id. 2, 4, 37: noto enim maxime utar exemplo, id. 7, 3, 3.—So with supp. : quae maxime liberalissima, Cic. Att. 12, 38, 3: maxime gravissimam omniumque (rerum), Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
c With numerals, at most : puer ad annos maxime natus octo, Gell. 17, 8, 4.—
d With an adv.: ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate, Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
2 Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam , etc. (supply potest): qui proelium unus maxime accenderat, Curt. 5, 2, 5: cum suā modestiā unus omnium maxime floreret, Nep. Milt. 1, 1: quae maxime omnium belli avida, Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4: atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa, Ter. Hec. 160: imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est, Sall. C. 36, 4: illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc., Cic. N. D. 2, 65, 162: hoc enim uno praestamus vel maxime feris, id. de Or. 1, 8, 32: quae quidem vel maxime suspicionem movent, id. Part. Or. 33, 114: quam potes, tam verba confer maxime ad compendium, as much as possible , Plaut. Mil. 3, 1, 186: ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam, Ter. Ad. 925: ut quam maxime permaneant diuturna corpora, Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154: quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere, Sall. C. 1, 3: ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim, Quint. 12, 6, 6.—
3 With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime: tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime, as any one whatever , Cic. Fam. 5, 2, 6: grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit, Liv. 5, 25; 7, 33.—
4 With ut quisque ... ita (maxime, potissimum or minime), the more ... the more (or less ): hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari, Cic. Off. 1, 15, 49: ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc., id. ib. 1, 19, 64; cf., in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus, id. ib. 1, 15, 47: ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus, id. Leg. 1, 18, 49.—
5 In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place : hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent, Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23: si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem, id. Rab. Post. 12, 33: in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae, Varr. R. R. 2, 9, 1: maxime ... dein, Plin. 9, 16, 23, § 56: sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus, Col. 5, 6, 4: maxime ... deinde ... postea ... minume, Plin. 37, 12, 75, § 196: maxime ... postea ... ultimae, Col. 6, 3, 6: post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium, Plin. 18, 7, 17, § 77.—
B Transf.
1 Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally : quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc., Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1: scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italiā cedit, Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo: maxime quod de judicatu meo, id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1: cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis, id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum ... tum maxime; tum ... tum maxime; ut ... tum maxime, but more especially : scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime, Plaut. Mil. 4, 8, 56: plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo, Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94: tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur, id. de Or. 2, 23, 96: longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc., id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now , Plaut. Men. 5, 9, 58: cum iis, quos nuper maxime liberaverat, Caes. B. C. 3, 9: ipse tum maxime admoto igne refovebat artus, Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.: haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi, Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187; 2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur, id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33: tum cum maxime, at that precise time, at that moment , Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so, tunc cum maxime, Curt. 3, 2, 17: nunc cum maxime, Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
2 In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 818: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 228: scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime, Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.