testis, is, comm. (neutr. form: caelum teste vocat, Alcim. 6, 576),
I one who attests any thing (orally or in writing), a witness (cf. superstes): testes vinctos attines, Plaut. Truc. 4, 3, 63: pluris est oculatus testis unus quam auriti decem, id. ib. 2, 6, 8: deos absentes testes memoras, id. Merc. 3, 4, 42: vosque, dii, testes facio, Liv. 1, 59, 1: deos hominesque se testes facere, id. 34, 11, 8: deūm, quos testes foederum invocabant consules, id. 8, 6, 1: ut manus ad caelum tendens deos testes ingrati animi Magnetum invocaret, id. 35, 31, 13; 39, 51, 12; 41, 25, 4; Curt. 4, 10, 33: apud me ut apud bonum judicem argumenta plus quam testes valent, Cic. Rep. 1, 38, 59: si negem ... quo me teste convinces? id. Phil. 2, 4, 8: satis idonei testes et conscii, id. Font. 7, 16; so, cupidi, conjurati et ab religione remoti, id. ib. 10, 21: religiosus, id. Vatin. 1, 1: incorrupti atque integri, id. Fin. 1, 21, 71: graves, leves, id. Quint. 23, 75: locupletissimi, id. Brut. 93, 322 et saep.: dabo tibi testis nec nimis antiquos nec ullo modo barbaros, id. Rep. 1, 37, 58; so, testes dare in aliquam rem, id. Quint. 23, 75: proferre, id. Balb. 18, 41: adhibere, id. Fin. 2, 21, 67: citare in aliquam rem, id. Verr. 2, 2, 59, §146: ut iis testibus in summā pecuniae uteretur, Caes. B. C. 3, 105; cf. id. B. G. 1, 14: testibus uti, Cic. Verr. 1, 18, 55; Quint. 5, 7, 9; 9, 2, 98. — With dependent-clause : testis faciet ilico, Vendidisse me, Ter. Ad. 203: iis utimini testibus appropinquare eorum adventum, Caes. B. G. 7, 77, cf. id. B. C. 3, 90. — Fem. : Venus Cyrenensis, testem te testor mihi, Plaut. Rud. 5, 2, 51: teste deā, Ov. H. 16 (17), 124: nutrix testis fida doloris, Sen. Oct. 76: musa mea, Ov. P. 3, 9, 50: inductā teste in senatu, Haec, inquit, etc., Suet. Claud. 40.—Of things: sidera sunt testes et matutina pruina, Prop. 2, 9, 41: quid debeas, o Roma Neronibus, Testis Metaurum flumen et Hasdrubal Devictus, etc., Hor. C. 4, 4, 38: testis mecum est anulus, Ter. Ad. 347.—
II Transf., an eye-witness , spectator , i. q. arbiter (rare; cf. also conscius): facies bona teste caret, Ov. A. A. 3, 398: puduitque gementem, Illo teste mori, Luc. 9, 887: ac lunā teste moventur, Juv. 6, 311.