vērus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. Zend var, believe; Sanscr. var, choose, wish], true, real, actual, genuine, etc. (opp. falsus, fictus).
I Lit.: secerni blandus amicus a vero et internosci tam potest adhibitā diligentiā, quam omnia fucata et simulata a sinceris atque veris, Cic. Lael. 25, 95: perspicere, quid in quāque re verum sincerumque sit, id. Off. 2, 5, 18: vera an falsa, Ter. And. 922: res vera (opp. ficta), Cic. Lael. 7, 24: verus ac germanus Metellus, id. Verr. 2, 4, 66, § 147; cf.: ipsus verus Harpax, Plaut. Ps. 4, 7, 111: vera mea uxor, id. As. 1, 1, 46 (dub.; al. verum): color, Ter. Eun. 318: vultus, id. And. 839: via, Plaut. Cas. 2, 6, 17: vera et perfecta amicitia, Cic. Lael. 6, 22: vera, gravis, solida gloria, id. Phil. 5, 18, 50: decus, id. Rep. 6, 23, 25: causa verissima, id. Ac. 2 ( Luc. ), 4, 10: virtus, Hor. C. 3, 5, 29: dolores, id. Ep. 1, 17, 57: amicus, id. A. P. 425: nati, legitimate , Prop. 2, 9, 17: verius ergo quid sit, Mart. 8, 76, 7: ut verum esset, suā voluntate sapientem descendere, etc., Cic. Rep. 1, 6, 11: id si ita est, ut, etc.... sin autem illa veriora, ut, etc., id. Lael. 4, 14.—
B Subst.: vērum , i, n., what is true or real , the truth , the reality , the fact : interesse oportet, ut inter rectum et pravum, sic inter verum et falsum, Cic. Ac. 2 ( Luc. ), 11, 33: notionem veri et falsi nullam habere, id. ib.: verum dicere, Plaut. Am. 1, 1, 89; Ter. And. 437: si simile veri quid invenerim, Cic. Ac. 2 ( Luc. ), 20, 66; id. Rep. 3, 5, 8: si verum scire vis, id. Att. 12, 41, 3: si verum quaerimus, id. Tusc. 2, 23, 55: verum quidem si audire volumus, id. Brut. 73, 256: verum non libenter audire, Mart. 8, 76, 8: minor est tua gloria vero, Ov. H. 15 (16), 143: ut quid hujus veri sit, sciam, Plaut. Aul. 4, 10, 72; cf.: non pervident quid sit in vero, actually , really , Lact. 1, 17, 1.—So the freq. construction of the gen. veri with similis, similiter, and similitudo (by many also joined together in one word, verisimilis, etc.): narrationem jubent veri similem esse, Cic. de Or. 2, 19, 80: id quod veri simile occurrit, id. Tusc. 2, 2, 5: veri simillimum mihi videtur, quodam tempore, etc., id. Inv. 1, 3, 4: veri similiora, id. N. D. 1, 24, 66: res similis veri, Liv. 26, 38, 9: simillimum veri, Cic. Tusc. 5, 4, 11: quod est magis verisimile, Caes. B. G. 3, 13: veri similiter fingere, Ap. Mag. p. 293: veri similius, id. ib. and p. 312; Tert. Apol. 16: veri similitudinem sequi, Cic. Ac. 2 ( Luc. ), 33, 107; Sen. Ben. 4, 33, 2; genuine , Plin. 34, 7, 17, § 66; cf., in a reversed order: similitudo veri, Cic. Part. Or. 11, 40; id. Univ. 3: res facit controversiam aut de vero aut de recto aut de nomine, respecting fact , id. Or. 34, 121: nec procul a vero est, quod, from the truth , Ov. Tr. 5, 6, 27: ex vero positum permansit Equiria nomen, id. F. 2, 859: in vero esse, to be true , Lact. 1, 11, 31; 1, 17, 1: teneras aures mordaci radere vero, Pers. 1, 107.— Plur. : recta et vera loquere, Plaut. Capt. 5, 2, 7: vera dico, id. Am. 1, 1, 239; 2, 1, 12; 2, 2, 55 al.: artem se tradere vera ac falsa dijudicandi, Cic. de Or. 2, 38, 157: qui species alias veris ... caput (= alias ab iis quae verae sunt, Orell.), Hor. S. 2, 3, 208: adjecta veris credibilis rerum imago, Quint. 4, 2, 123: vis dicam tibi veriora veris? Mart. 6, 30, 6.
II Transf.
A Like rectus, consonant with reason or good morals, i. e. right , proper , fitting , suitable , reasonable , just (class.): ah, Idnest verum? Ter. And. 629: cum aliquid verum ac rectum esse dicitur, Cic. Leg. 3, 15, 34: quod est rectum, verum quoque est, id. ib. 2, 5, 11: omnia recta, vera, id. Tusc. 3, 27, 64: lex vera atque princeps, id. Leg. 2, 4, 10: quibus peritia et verum ingenium est, Sall. H. 1, 111 Dietsch: ea, si vera existimare voles, maxume hortabuntur, id. ib. 4, 61, 3 ib.: nil Grosphus nisi verum orabit et aequum, Hor. Ep. 1, 12, 23.—
2 Esp., verum est, with subject-clause (so most freq. = aequum est, etc.): neque verum esso, qui suos fines tueri non potuerint, alienos occupare, Caes. B. G. 4, 8: (Cato) negat verum esse, allici benevolentiam cibo, Cic. Mur. 35, 74: verum est, (agrum) habere eos, quorum sanguine ac sudore partus sit, Liv. 2, 48, 2; 3, 40, 11; 24, 48, 11; 28, 13, 7: metiri se quemque suo modulo ac pede, verum est, Hor. Ep. 1, 7, 98; id. S. 2, 3, 212: verius esse, Ti. Sempronio imperium habenti tradi exercitum quam legato, Liv. 35, 8, 6: me verius unum Pro vobis foedus luere, Verg. A. 12, 694: si verum est, with acc. and inf. , if the view is correct , Cic. N. D. 3, 31, 77; Liv. 30, 26, 7.— Rarely with ut : praeclarum illud est, et, si quaeris, rectum quoque et verum, ut, etc., right and just , Cic. Tusc. 3, 29, 73: si verum est, quod nemo dubitat, ut populus Romanus superarit, etc., Nep. Hann. 1, 1.—
3 Subst.: vērum , i, n., honor , duty : in senatu parsilla, quae vero pretium aut gratiam anteferebat, Sall. J. 16, 1.—
B Speaking or containing the truth , true , veracious , = veridicus (rare): sum verus? Ter. And. 423: vates, Ov. H. 16, 123: Apollinis os, id. M. 10, 209: judicium viri eruditissimi ac super ista verissimi, Plin. Ep. 9, 25, 2; 2, 9, 4; cf.: quo viro nihil firmius, nihil verius, id. ib. 4, 22, 3: verissimus et sapientissimus judex, most conscientious , Cic. Rosc. Am. 30, 84.— Advv.
A vērum .
1 Lit., truly , just so , certainly , doubtless , even so , yes , as a confirmatory reply (ante-class. and rare, while vero is classical; v. vero init. ): So. Facies? Ch. Verum, Ter. Heaut. 1013; Plaut. As. 4, 2, 45. Ct. Men' quaerit? Sy. Verum, Ter. Ad. 543; id. Eun. 347; 347.—
2 Transf.
a In gen., as a strongly corroborative adversative particle, but in truth , but not with standing , but yet; and after negative clauses, but even , but : merito maledicas mihi, si id ita factum est: Verum haud mentior, resque uti facta, dico, Plaut. Am. 2, 1, 23; 1, 2, 22; Ter. And. 4; id. Eun. 183; id. Heaut. 598: in optimorum consiliis posita est civitatium salus: praesertim cum, etc.... Verum hunc optimum statum pravis hominum opinionibus eversum esse dicunt, Cic. Rep. 1, 34, 51: quod ejus (Hermagorae) peccatum reprehendendum videtur, verum brevi, id. Inv. 1, 9, 12: quae non dicunt, verum intellegi volunt, Quint. 8, 5, 12: sed nos non, quid nobis utile, verum quid oratori necessarium sit, quaerimus, Cic. de Or. 1, 60, 254: ea sunt omnia non a naturā, verum a magistro, id. Mur. 29, 61; Verg. E. 3, 35.—
β In the construction non modo (solum, tantum) ... verum etiam (quoque), not only ... but also : non modo agendo, verum etiam cogitando, Cic. Cael. 19, 45; id. Verr. 2, 2, 66, § 161: non solum naturā et moribus, verum etiam studio et doctrinā, id. Lael. 2, 6: non ingrato tantum, verum etiam invido et crudeli animo, Just. 21, 6, 7: servavit ab omni Non solum facto, verum opprobrio quoque turpi, Hor. S. 1, 6, 84: non modo ... verum ne ... quidem, not only not ... but not even , Cic. Rep. 3, 30, 42.—
b In partic.
α In a transition, but , yet , still (freq. and class.): non edepol nunc, ubi terrarum sim scio, si quis roget ... Ilicet, mandata eri perierunt una et Sosia, Verum certum'st confidenter hominem contra adloqui, Plaut. Am. 1, 1, 183: deinde hoc vobis confirmo, etc.... verum quod ego laboribus, etc.... me persecuturum esse polliceor, etc., Cic. Verr. 1, 17, 51: verum schemata λέξεως duorum sunt generum, Quint. 9, 3, 2: verum etiamsi quis summa desperet, id. 12, 11, 26: verum veniat sane, Cic. Verr. 2, 2, 31, § 76 et saep.—Strengthened by enim, vero, and (in class. prose) enimvero, but truly , but indeed : verum enim, quando bene promeruit, fiat, Ter. Ad. 201: verum vero inter offam atque herbam, ibi vero longum intervallum est, Cato ap. Gell. 13, 17, 1: verum hercle vero, Plaut. Curc. 3, 5: si ullo in loco ejus provinciae frumentum tanti fuit, quanti, etc. Verum enim vero cum, etc., Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194; so, verum enim vero, id. de Or. 3, 14, 54 N. cr.; Sall. C. 20, 10; Liv. 4, 4, 8.—
β In breaking off the current of discourse (cf. sed), but however , but : exspectabantur Calendae Januariae, fortasse non recte. Verum praeterita omittamus, Cic. Phil. 5, 12, 31: verum quidem haec hactenus; cetera quotiescumque voletis, id. Tusc. 3, 34, 84: sed hoc nihil ad me ... Verum hoc (ut dixi) nihil ad me. Illud ad me, etc., id. de Or. 2, 32, 139.—
B vērō , in truth , in fact , certainly , truly , to be sure , surely , assuredly : eho, mavis vituperari falso, quam vero extolli? Plaut. Most. 1, 3, 21: iste eum sese ait, qui non est, esse: et qui vero est negat, id. Capt. 3, 4, 35: Tox. Amplectere sis. Lemn. Ego vero, id. Pers. 5, 1, 12; cf. Curt. 6, 3, 5: As. Ego non novi adulescentem vostrum. St. Veron'? As. Serio, Plaut. Truc. 2, 2, 47: veron' serio? id. Merc. 4, 1, 19: itane vero obturbat? Ter. And. 926: Ch. Vah, gloriare evenisse ex sententiā? Sy. Non hercle vero, verum dico, id. Heaut. 766: quod de domo scribis ... ego vero tum denique mihi videbor restitutus, si, etc., Cic. Fam. 14, 2, 3; cf. even at the beginning of a letter: ego vero cupio te ad me venire, I do really wish , id. ib. 14, 16, 10; so, ego vero vellem, id. ib. 4, 6, 1: cum effusis gaudio lacrimis cupere vero diceret, etc., Liv. 27, 19, 12; Plin. Ep. 9, 20, 1.— Esp., in apodosis, tum vero: postea quam ad causam dicendam ventum est, tum vero sine metu omnes erant, etc., Cic. Verr. 2, 2, 29, § 70; Sall. J. 94, 3; Stat. Th. 1, 412; cf. tum, III. B. 1.—Ironically: sane quia vero hae mihi patent semper fores, Ter. Eun. 89: multum vero haec eis jura profuerunt, Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124: turpem vero actionem, etc., id. Phil. 13, 11, 25: egregiam vero laudem refertis, Verg. A. 4, 93.—With immo : immo vero indignum facinus faxo ex me audies, Ter. And. 854. —
b In corroborative replies, yes , certainly , by all means , assuredly , etc. (class.; while verum in this sense is only ante-class.): De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, Ter. Ad. 469; id. Eun. 402: M. Fuisti saepe, credo, in scholis philosophorum. A. Vero, ac libenter quidem, Cic. Tusc. 2, 11, 26: sed tu orationes nobis veteres explicabis? Vero, inquam, Brute, id. Brut. 87, 300: tu vero, inquam, Tite, id. ib. 85, 292: nos vero, inquit ille, id. Fin. 4, 28, 80: M. Cadere, opinor, in sapientem aegritudinem tibi dixisti videri. A. Et vero ita existimo, id. Tusc. 3, 6, 12.—With immo , nay rather: De. Quin tu mi argentum cedo. Ph. Immo vero uxorem tu cedo, Ter. Phorm. 936: sed da mihi nunc, satisne probas? Immo vero et haec, etc., Cic. Ac. 1, 3, 10: immo vero, inquit, ii vivunt, qui, etc., id. Rep. 6, 14, 14: S. Quid domi? pluresne praesunt negotiis tuis? L. Immo vero unus, inquit, id. ib. 1, 39, 61.—And, to strengthen negative answers, joined with minime: S. Quid? totam domum num quis alter, praeter te, regit? L. Minime vero, Cic. Rep. 1, 39, 61; 3, 32, 44; id. Ac. 1, 1, 2; id. Off. 3, 6, 29 al.—
c In urgent or encouraging expostulation, but , though , however , etc.: Ni. Cape hoc tibi aurum, Chrysale, i, fer filio. Ch. Non equidem accipiam. Ni. Cape vero: odiose facis, take it though , Plaut. Bacch. 4, 9, 139: respice vero, id. Ep. 1, 1, 3: ostende vero, id. ib. 5, 2, 58: minue vero iram, Ter. Phorm. 435.—
d To indicate a climax, even , indeed : neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiis contemnendum, Cic. Rep. 1, 3, 4: quod cum tam multi homines audissent, statim ad me defertur: immo vero, ut quisque me viderat, narrabat, id. Verr. 1, 7, 19: nec vero jam meo nomine abstinent, id. Rep. 1, 3, 6: neque vero id satis habuit, Nep. Epam. 4, 5.—
2 Transf., as a strongly corroborative adversative particle, but in fact , but indeed , however (always placed after a word): ne T. quidem Postumius contemnendus in dicendo: de re publicā vero non minus vehemens orator, quam bellator fuit, Cic. Brut. 77, 269: non vero tam isti (sc. mortui sunt) quam tu ipse, nugator, id. Sen. 9, 27: dixisti non auxilium mihi, sed me auxilio defuisse. Ego vero fateor hercule, quod viderim mihi auxilium non deesse, idcirco me illi auxilio pepercisse, id. Planc. 35, 86; id. Rep. 1, 7, 12: ubi per exploratores Caesar certior factus est, tres jam copiarum partes Helvetios id flumen transduxisse, quartam vero partem citra flumen Ararim reliquam esse, Caes. B. G. 1, 12.—In transitions: age vero ceteris in rebus quali sit temperantiā, considerate, Cic. Imp. Pomp. 14, 40: nec vero tibi de versibus respondebo, id. Phil. 2, 8, 20.—
C vērē , according to truth , truly , really , in fact; properly , rightly , aright : hoc quom fit, ibi non vere vivitur, Ter. Heaut. 154 Fleck.: honestum, quod proprie vereque dicitur, id in sapientibus est solis, Cic. Off. 3, 3, 13: quis putare vere potest, etc., id. Rep. 1, 17, 28: vere ducere, id. ib. 1, 38, 60: verene hoc memoriae proditum est? etc., id. ib. 2, 15, 28: immo, si vere volumus dicere, jam incohavit bellum, Liv. 41, 23, 13: omnia vere vates locuta est, Verg. A. 6, 188: vere an dolo, Spart. Sev. 5.— Comp. : libentius quam verius, Cic. Mil. 29, 78: Ligures latrones verius quam justi hostes, Liv. 40, 27, 10.— Sup. : verissime loquor, Cic. Att. 5, 21, 7: verissime dicere, id. Rep. 2, 4, 8.