virilis

A New Latin Dictionary by Charlton T. Lewis Ph.D. and Charles Short, LL. D.

vĭrīlis, e, adj. [vir], of or belonging to a man, manly, virile (cf.: mas, masculus).

I Lit.

A In respect of sex, male , masculine.

1 In gen.: virile et muliebre secus, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9: virile secus, i. e. puer, Plaut. Rud. 1, 2, 19: vestimentum, id. Men. 4, 2, 97: genus, Lucr. 5, 1356: semen, id. 4, 1209: stirps fratris, Liv. 1, 3, 11: vox, Ov. M. 4, 382: vultus, id. ib. 3, 189: coetus, of men , id. ib. 3, 403; cf. balnea, Cato ap. Gell. 10, 3, 3: flamma, the love of a man , Ov. A. A. 1, 282.—

2 In partic.

a In mal. part.: pars, Lucr. 6, 1209; cf. Col. 7, 11, 2.—As subst.: vĭrī-lia , ĭum, n., = membrum virile, Petr. 108; Plin. 20, 16, 61, § 169; 20, 22, 89, § 243.— Comp. : qui viriliores videbantur, Lampr. Heliog. 8 fin.

b In gram., of the masculine gender , masculine : nomen, Varr. L. L. 10, §§ 21 and 30 Müll.; Gell. 1, 7, 15; 11, 1, 4 al.—

B In respect of strength, vigor, etc., manly , full-grown , arrived at the years of manhood : conversis studiis aetas animusque virilis Quaerit opes, etc., Hor. A. P. 166: ne forte seniles Mandentur juveni partes pueroque viriles, the parts of fullgrown men , id. ib. 177: pars magna domus tuae morietur cum ad virilem aetatem venerit, Vulg. 1 Reg. 2, 33: toga, assumed by Roman youth in their sixteenth year , Cic. Lael. 1, 1; id. Sest. 69, 144; Liv. 26, 19, 5; 42, 34, 4 al.—Opp. to female garments: sumpsisti virilem togam quam statim muliebrem stolam reddidisti, Cic. Phil. 2, 18, 44.—

C Transf., in jurid. lang., of or belonging to a person , that falls to a person or to each one in the division of inheritances: ut ex bonis ejus, qui, etc., virilis pars patrono debeatur, a proportionate part , an equal share with others, Gai Inst. 3, 42: tota bona pro virilibus partibus ad liberos defuncti pertinere, id. ib.: virilis, id. ib. 3, 70; Dig. 30, 1, 54, § 3; so, virilis portio, ib. 37, 5, 8 pr.; 31, 1, 70, § 2; Paul. Sent. 3, 2, 3.—

2 Transf., in gen.

α Virilis pars or portio, share , part , lot of a person: est aliqua mea pars virilis, quod ejus civitatis sum, quam ille claram reddidit, my part , my duty , Cic. Verr. 2, 4, 37, § 81: plus quam pars virilis postulat, id. ib. 2, 3, 3, § 7: cum illius gloriae pars virilis apud omnes milites sit, etc., Liv. 6, 11, 5: quem agrum miles pro parte virili manu cepisset, eum senex quoque vindicaret, id. 3, 71, 7: haec qui pro virili parte defendunt, optimates sunt, i. e. to the utmost of their ability , as far as in them lies , Cic. Sest. 66, 138; so, pro virili parte, id. Phil. 13, 4, 8: pro parte virili, Liv. 10, 8, 4; Ov. Tr. 5, 11, 23: pro virili portione, Tac. Agr. 45; id. H. 3, 20.—

β In other connections (poet.): actoris partis chorus officiumque virile Defendat, Hor. A. P. 193 Orell. ad loc. —

II Trop., of quality, worthy of a man , manly , manful , firm , vigorous , bold , spirited , etc.: veretur quicquam aut facere aut loqui, quod parum virile videatur, Cic. Fin. 2, 14, 47: laterum inflexio fortis ac virilis, id. de Or. 3, 59, 220: inclinatio laterum, Quint. 1, 11, 18: acta illa res est animo virili, consilio puerili, Cic. Att. 14, 21, 3; so, ingenium, Sall. C. 20, 11: vis ingenii (with solida), Quint. 2, 5, 23: audacia, Just. 2, 12, 24: oratio (with fortis), Cic. de Or. 1, 54, 231; so, compositio, Quint. 2, 5, 9: sermo, id. 9, 4, 3: ratio atque sententia, Cic. Tusc. 3, 10, 22: neque enim oratorius iste, immo hercle ne virilis quidem cultus est, Tac. Or. 26.—As subst.: vĭrīlia , ĭum, n., manly deeds , Sall. H. 3, 61, 15 Dietsch.— Sup. : ALMIAE SABINAE MATRI VIRILISSIMAE, etc., Inscr. Grud. p. 148, n. 5.—Adv.: vĭrīlĭter , manfully , firmly , courageously (acc. to II.), Cic. Tusc. 2, 27, 65; id. Off. 1, 27, 94; Auct. Her. 4, 11, 16; Ov. F. 1, 479.— Comp., , Sen. Contr. 5, 33 fin. ; id. Brev. Vit. 6, 5.

Related Words